<>
thyreos

Βυζαντινες Μαχες

<>
Άβυδος, 989
Αγροί Κάτωνος, 548
Αγχίαλος (1), 708
Αγχίαλος (2), 763
Αγχίαλος, 917
Άδης, 1057
Αδραμύττιον, 1205
Αδριανούπολη, 324
Αδριανούπολη, 378
Αδριανούπολη, 813
Αδριανούπολη, 1254
Αδριανούπολη, 1369
Αζάζιον, 1030
Αζνανταΐν, 634
Ακροϊνόν, 740
Ακρ. Μερκούριον, 468
Αλεξάνδρεια, 641
Αλεξανδρέτα, 971
Αλτάβα, 578
Άμιδα, 359
Άμιδα, 502-503
Άμιδα, 973
Αμόριον, 838
Ανδρασός, 960
Ανζήν, 838
Ανθηδόνος, 634
Ανίον, 1064
Αντιόχεια, 540
Αντιόχεια, 611
Αντιόχεια, 969
Αντιόχεια Μαιάνδρου,1211
Απάμεια, 998
Απούλια, 1155
Άπρος, 1305
Αράξης, 589
Αρζαμών, 586
Αρίμινον, 538
Αρκαδιούπολις, 970
Αρκαδιούπολις, 1194
Αττάλεια, 1207
Αύξιμος, 539
Αυράσια όρη, 540
Βαβυλών, Αίγυπτος, 640
Βαθυρρύαξ, 872
Βαλάραθος, 591
Βάργυλος, 634
Βασιλικά Θερμά, 979
Βασιλική Λιβάδα, 1050
Βαφεύς, 1302
Βεζούβιος, 553
Βεράτιον, 1281
Βερεγάβα, 759
Βερόη, 1122
Βερσινικία, 813
Βεσκέρα, 682
Βιμινάκιον, 599
Βιτωλίων, 1015
Βολτούρνος, 554
Βόσπορος, 1352
Βουλγαρόφυγον, 896
Βουργάων, 535
Βουσταγάλλορα, 552
Βρινδήσιον, 1156
Γάζακα, 591
Γιαρμούκ, 636
Δαζιμών, 838
Δαμασκός, 634
Δαμιέττη, 853
Δαράς, 530
Δαράς, 573
Δέκιμον, 533
Δημητριάς, 1274
Δημητρίτσι, 1185
Διακενέ, 1050
Διάμπολις, 1049
Διδυμότειχο, 1352
Δορύστολο, 971
Δυρράχιο, 1018
Δυρράχιο, 1081
'Εδεσσα, 1031
Εκατό Βουνοί, 1050
Ελλήσποντος, 324
Έμεσα, 635-636
Επιδρομή Ρως, 860
Επιδρομή Ρως, 941
Επιδρομή Ρως, 1025
Επιδρομή Ρως, 1043
Ερμαία Άκρα, 468
Εχινάδες, 1427
Ζόμπος, 1074
Ηλιούπολις, 640
Ηράκλεια, 806
Θάκια, 545
Θαννούριος, 528
Θάσος, 829
Θεσσαλονίκη, 586
Θεσσαλονίκη, 615
Θεσσαλονίκη, 617
Θεσσαλονίκη, 617
Θεσσαλονίκη, 676-678
Θεσσαλονίκη, 904
Θεσσαλονίκη, 995
Θεσσαλονίκη, 1014
Θεσσαλονίκη, 1040
Θεσσαλονίκη, 1185
Θεσσαλονίκη, 1224
Θεσσαλονίκη, 1264
Θεσσαλονίκη, 1422-1430
Θωμάς ο Σλάβος, 821-823
Ιερομύαξ, 636
Ιερουσαλήμ, 614
Ιερουσαλήμ, 637
Ιτιές, 377
Καισάρεια, 1073
Καλαβρύη, 1079
Καλλίνικο, 531
Καλλίπολη, 1354
Καλλίπολη, 1366
Κάμπους Αρντιένσις, 316
Κάννες, 1018
Κάβο Μπον, 468
Καπετρου, 1049
Καρχηδών, 698
Καστοριά, 1259
Καστροτζιοβάννι, 859
Κατασύρται, 917
Κεφαλλονιά, 880
Κίβαλι, 316
Κίλλιον, 544
Κλειδίον, 1014
Κλοκότνιτσα, 1230
Κοπίδναδον, 788
Κοτύαιον, 492
Κούνδουρος, 1205
Κρασός, 804
Κρήτη, 824
Κρήτη, 828
Κρήτη, 961
Κτησιφών, 363
Κωνσταντινούπολη, 626
Κωνσταντινούπολη,674-678
Κωνσταντινούπολη,717-718
Κωνσταντινούπολη, 941
Κωνσταντινούπολη, 1047
Κωνσταντινούπολη, 1187
Κωνσταντινούπολη, 1204
Κωνσταντινούπολη, 1235
Κωνσταντινούπολη, 1260
Κωνσταντινούπολη, 1261
Κωνσταντινούπολη, 1422
Κωνσταντινούπολη, 1453
Λαλακάων, 863
Λάρισα, 1084
Λεβούνιον, 1091
Λήμνος, 1025
Λιπάρες, 880
Στήλαι, 880
Μακρύπλαγι, 1264
Μάμμης, 534
Μαντζικέρτ, 1071
Μαοζαμάλχα, 363
Μαράνγκα, 363
Μαρκέλλαι (1), 756
Μαρκέλλαι (2), 792
Μαρκιανούπολις, 377
Μάρτα, 547
Μαρτυρόπολις, 588
Μαυροπόταμος, 844
Μεδιόλανον, 539
Μελαντιάς, 559
Μελιτηνή, 576
Μέμβρησα, 536
Μεσσίνα, 843
Μιλάνο, 539
Μιλβία Γέφυρα, 312
Μπίτολα, 1015
Όρος Σέλευκος, 353
Μοντεπελόζο, 1041
Μοντεματζιόρε, 1041
Μοράβας, 1191
Μούρσα, 351
Μούτα, 629
Μουκέλλιν, 542
Μπαρ, 1042
Μπάρι, 1068-1071
Βερζιτία, 774
Μπρίντιζι, 1156
Μπροκάρ, 634
Μυριοκέφαλον, 1176
Νάπολη, 536
Νέαι Πάτραι, 1274
Νίκαια, 1077
Νίκαια, 1097
Νίκαια, 1328-1331
Νικίου, 646
Νικομήδεια, 782
Νικομήδεια, 1331-1337
Νινευί, 627
Νίσιβις (1), 338
Νίσιβις (3), 350
Νοβιοντούνουμ, 369
Νταδίν, 634
Νταμιέτα, 853
Ντεβίνα, 1279
Noviodunum, 369
Ολιβέντο, 1041
Ονγκάλ, 680
Ορόντης, 994
Όστροβο, 1043
Ούτους, 447
Όφλιμος, 622
Παγκάλεια, 978
Παλακατσίς, 1021
Παλέρμο, 830-831
Πεδιάδα Άρδα, 316
Πελαγονία, 1015
Πελαγονία, 1259
Πελεκάνος, 1329
Περκρί, 1034
Πέτρα, 551
Πετρόης, 1057
Πηγαί, 922
Πηνειού, 1084
Πιρισαμπόρα, 363
Πλίσκα, 811
Ποιμανηνόν, 1224
Πόσων, 863
Πρεσλάβα, 1053
Πρίνιτσα, 1263
Προύσα, 1317-1326
Πύλες Τραϊανού, 986
Ρίμινι, 538
Ρίσκι, 759
Ρόδος, 1249
Ρόδος, 1309
Ρομέττα, 964
Ρομέττα, 1038
Ρουσόκαστρο, 1332
Ρύνδακος, 1211
Ρώμη (1), 537-538
Ρώμη (2), 545 - 546
Σάβος/Σάβα, 388
Σαμάρα, 363
Σάρδεις, 743
Σαρδική, 809
Σάταλα, 530
Σβιντάξ, 1022
Σεβάστεια, 1070
Σεβαστούπολη, 692
Σένα Γκάλικα, 551
Σενιγκάλλια, 551
Σερδική, 809
Σέτινα, 1017
Σίγγαρα, 344
Σιδηρά Γέφυρα, 637
Σίλλυον, 677
Σιρίμνι, 1021
Σίρμιον, 441
Σίρμιον, 580-582
Σίρμιον, 1167
Σίφριος, 503
Σκάλας Βέτερες, 537
Σκαφίδας, 1304
Σολάχων, 586
Σουφετούλα, 647
Σπερχειός, 997
Στρώμνιτσα, 1014
Στρούμβιτσα, 1014
Συρακούσες, 827-828
Συρακούσες, 877-878
Ταγίναι, 552
Ταορμίνα, 902
Ταρσός, 965
Τορνίκιος, 1047
Τριάβνα, 1190
Τρικάμαρον, 533
Τροίνα, 1040
Υέλιον & Λειμμόχειρ, 1177
Φαβέντια, 542
Φάρος, 1043
Φάρσαλα, 1277
Φιλαδέλφεια, 1390
Φιλομήλιον, 1117
Φιράζ, 634
Φοίνιξ, 655
Φορίνο, 663
Φρίγδος, 394
Χαλέπι, 637
Χαλέπι, 962
Χαλέπι, 969
Χαριούπολις, 1051
Χερσόνησος, 447
Χρυσούπολη, 324
  4 ος    αιών
  5 ος    αιών
  6 ος    αιών
  7 ος    αιών
  8 ος    αιών
  9 ος    αιών
10 ος    αιών
11 ος    αιών
12 ος    αιών
13 ος    αιών
14 ος    αιών
15 ος    αιών

Aspis

Ανακατάληψη της Κρήτης

χρόνος:

961

Ιουλ 960-7 Μαρ 961
Ο Νικηφόρος Φωκάς ανακατέλαβε την Κρήτη από τους Άραβες ★ ★ ★ ★ ★
εχθρός:
Άραβες (Κρήτης)
τοποθεσία:
Κρήτη
 ακρίβεια θέσης: ●●●●●
τύπος μάχης:
Εκστρατεία
πόλεμος:
Ύστεροι Πόλεμοι εναντίον των Αράβων
σύγχρονη χώρα:
Ελλάδα
  Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ.  Ρωμανός Β') Οι Εχθροί
Επικεφαλής: Δομέστικος των Σχολών Νικηφόρος Φωκάς Εμίρης Αμπντ αλ-Αζίζ Ιμπν Σουαΐμπ
Δυνάμεις: 700 πλοία, 77,000 άντρες Άγνωστο
Απώλειες: Πάνω από 200,000 νεκροί

Ιστορικό πλαίσιο:
Το νησί της Κρήτης καταλήφθηκε από Άραβες της Ανδαλουσίας το 824 και μετατράπηκε σε Αραβικό Εμιράτο και σε βάση κουρσάρων οι οποίοι εξελίχθηκαν σε μάστιγα για τις ακτές του Αιγαίου και της υπόλοιπης Μεσογείου.
Η Βυζαντινή διοίκηση έκανε επανειλημμένα προσπάθειες για ανάκτηση της Κρήτης και οργάνωσε αρκετές επιχειρήσεις, που απέτυχαν όμως όλες θεαματικά. Η τελευταία φορά (πριν την τελική λύση) ήταν η εκστρατεία που οργάνωσε ο Κωνσταντίνος Ζ’ ο Πορφυρογέννητος το 949 (και κατ΄ άλλους το 956). Κι αυτή, όπως και οι προηγούμενες προσπάθειες, απέτυχε μετά από μια αιφνιδιαστική επίθεση των Σαρακηνών στην αποβιβασθείσα Βυζαντινή δύναμη. Εκείνη η ήττα αποδόθηκε στην ανικανότητα και την απειρία του επικεφαλής, του ευνούχου πατρικίου Κωνσταντίνου Γογγύλη. Ο Κωνσταντίνος Ζ’ δεν εγκατέλειψε την ιδέα για την ανακατάληψη της Κρήτης, που έμελλε να υλοποιηθεί από τον διάδοχό του.

Ο Αυτοκράτορας Ρωμανός Β΄ αποφάσισε μια νέα εκστρατεία ανακατάληψης της Κρήτης το 960. Ο ιθύνων νους του νέου εγχειρήματος ήταν ο ικανότατος (ο χρηστός και ορθός και άυπνος νους) ευνούχος Ιωσήφ Βρίγγας ο οποίος ως παραδυναστεύων και παρακοιμώμενος είχε «πρωθυπουργικές» εξουσίες εκείνη την εποχή. Ο Βρίγγας υποστήριξε με θέρμη την αναγκαιότητα για μια νέα εκστρατεία και την ανάθεση της στον δομέστικο των σχολών της Ανατολής Νικηφόρο Φωκά.
Ο Ρωμανός, ο οποίος αρχικά είχε ενδοιασμούς για νέα εκστρατεία εξαιτίας των φοβερών απωλειών των προηγούμενων προσπαθειών, αλλά και για τον ορισμό του Φωκά ως επικεφαλής (ίσως λόγω μιας προφητείας σύμφωνα με την οποία ο κατακτητής της Κρήτης θα γινόταν αυτοκράτορας), πείστηκε τελικά από τον Βρίγγα να δώσει τη συγκατάθεσή του.

Τον Ιούλιο του 960, ο Φωκάς αναχώρησε με τον στόλο από την Κωνσταντινούπολη και ήρθε στα Φύγελα της Λυδίας, όπου συγκεντρώθηκαν τα τάγματα και οι ναυτικές δυνάμεις από όλη την επικράτεια.
Η Βυζαντινή δύναμη που κατευθύνθηκε στην Κρήτη ήταν μεγάλη. Σύμφωνα με Αραβικές πηγές την αποτελούσαν 700 πλοία με 77.000 άντρες από τους οποίους 5.000 ιππείς και 27.000 τα πληρώματα των πλοίων. Οι αριθμοί αυτοί φαίνονται ρεαλιστικοί. (Οι Βυζαντινές πηγές δίνουν πολλές διαφορετικές και μάλλον υπερβολικές πληροφορίες για τη δύναμη που δεν μπορούν να ληφθούν σοβαρά υπόψη.)

Η Μάχη:
Κρήτη
Η πολιορκία του Χάνδακα στο χειρόγραφο Σκυλίτζη
Η απόβαση των Βυζαντινών δυνάμεων έγινε στην παραλία του Αλμυρού, δυτικά από τον Χάνδακα (Ηράκλειο). Οι Σαρακηνοί τους περίμεναν στην ακτή και προς στιγμήν ο Φωκάς σκέφτηκε να αναζητήσει άλλο σημείο για την απόβαση. Όμως επέλεξε τελικά να αποβιβαστεί εκεί με έναν απρόσμενο τρόπο: Οι Βυζαντινοί δρόμωνες προσέγγισαν στα ρηχά και έριξαν ξύλινες μπάρες προς την αμμώδη παραλία από τις οποίες οι Βυζαντινοί ξεχύθηκαν με τα άλογά τους έφιπποι από τα πλοία υπό την προστασία των τοξοτών και των σφενδονητών. Οι Σαρακηνοί αιφνιδιάστηκαν καθώς δεν περίμεναν τόσο γρήγορη ανάπτυξη από τον εχθρό και δεν μπόρεσαν να προβάλουν μεγάλη αντίσταση απέναντι στους αποφασισμένους και έμπειρους πολεμιστές του Φωκά.
Οι απώλειες σε εκείνη την πρώτη σύγκρουση ήταν σημαντικές για τους Σαρακηνούς που έσπευσαν μετά να βρουν καταφύγιο πίσω από τα τείχη του Χάνδακα. Ο Φωκάς στρατοπέδευσε κοντά στην πόλη αφού κατασκεύασε ένα άπληκτον, ένα καλά οχυρωμένο στρατόπεδο έχοντας κατά νου τις προηγούμενες ήττες των Βυζαντινών που κατά κανόνα είχαν προέλθει από επιπολαιότητα και ελλειπή μέτρα φύλαξης.

Η πολιορκία του Χάνδακα κράτησε 8 μήνες. Στο διάστημα αυτό οι Βυζαντινοί έκαναν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε ολόκληρο το νησί. Οι Σαρακηνοί έκαναν κατά καιρούς εξόδους-γιουρούσια εναντίον των πολιορκητών ενώ οργανώθηκαν επιθέσεις και από τους Άραβες από την ενδοχώρα. Κάποιες από αυτές τις αιφνιδιαστικές επιθέσεις προκάλεσαν σοβαρές απώλειες, αλλά οι Βυζαντινοί αντεπεξήλθαν χωρίς να χάσουν το ηθικό τους.
Παράλληλα ο στόλος φρουρούσε τις ακτές για να εμποδίσει την αποστολή βοήθειας προς τους πολιορκημένους. Οι Κρήτες Σαρακηνοί έκαναν απεγνωσμένες εκκλήσεις για βοήθεια προς τους αδελφούς Μουσουλμάνους της Αιγύπτου και της Ισπανίας, οι οποίοι όμως δεν τόλμησαν να κάνουν καμιά επέμβαση.
Τον χειμώνα σημειώθηκε έλλειψη τροφίμων στο Βυζαντινό στρατόπεδο και για λίγο δημιουργήθηκε σοβαρό πρόβλημα πειθαρχίας, καθώς μάλιστα η πολιορκία έδειχνε αδιέξοδη, αλλά τα πράγματα ηρέμησαν όταν ο Βρίγγας φρόντισε για τον ανεφοδιασμό και έστειλε πλοία με φορτία σίτου και κριθής.
Η πολιορκία αποδείχθηκε δύσκολη επειδή οι Σαρακηνοί δεν είχαν καμιά διάθεση να παραδοθούν ενώ η οχύρωση του Χάνδακα ήταν ισχυρή και ο αριθμός των υπερασπιστών μεγάλος. Το τείχος του Χάνδακα ήταν πολύ ψηλό με λίθινη βάση, ενώ το επάνω μέρος ήταν ένα πυκνό πλέγμα από κατσικίσια δέρματα που συγκρατούσε μια χωμάτινη υποδομή. Το παραπέτο στις επάλξεις ήταν τόσο φαρδύ ώστε μπορούσαν να διασταυρωθούν δύο άμαξες (αυτό μας δίνει μια ιδέα για το πάχος των τειχών). Γύρω από το τείχος υπήρχαν δύο τάφροι (χαντάκια) με μεγάλο πλάτος και βάθος, γεμάτες με θαλασσινό νερό, που ήταν και το σήμα κατατεθέν του Χάνδακα.

Η τελική επίθεση εναντίον του Χάνδακα έγινε στις 7 Μαρτίου του 961. Ο Φωκάς έδωσε εντολή να μπαζώσουν ένα σημείο της τάφρου και εκεί μεταφέρθηκε μια μεγάλη πολιορκητική μηχανή με κριό που άρχισε να κάνει κρούσεις στο τείχος. Συγχρόνως σκάφτηκαν λαγούμια κάτω από τα τείχη. Μετά από μια καλά σχεδιασμένη επιχείρηση, ένα μέρος του τείχους με 2 πύργους γκρεμίστηκε. Από εκεί και πέρα η μοίρα των πολιορκημένων ήταν προδιαγεγραμμένη. Οι Βυζαντινοί μπήκαν στην πόλη και ακολούθησε σφαγή.
Σύμφωνα με αραβικές πηγές 200.000 σφάχτηκαν και 200.000 αιχμαλωτίστηκαν. Αυτά τα νούμερα δεν πρέπει να είναι μακριά από την πραγματικότητα. 300 πλοία αναχώρησαν με λάφυρα και αιχμαλώτους για την Κωνσταντινούπολη. Ανάμεσα στους αιχμαλώτους ήταν και ο εμίρης Αλ-Αζίζ («Κουρουπάς») με την οικογένειά του.
Ο Φωκάς, πολύ δημοφιλής πλέον, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και έκανε θρίαμβο στον Ιππόδρομο πεζός (άρα ο θρίαμβος ήταν κάπως υποβαθμισμένος) ακολουθούμενος από τους επιφανείς αιχμαλώτους. Ο αυτοκράτορας, σύμφωνα με το τελετουργικό πάτησε το κεφάλι του εμίρη αλλά μετά του παραχώρησε κτήματα στον Πόντο όπου ο Αλ-Αζίζ έζησε την υπόλοιπη ζωή του. Ο γιος του εμίρη, ο Αλ-Νουμάν, έγινε χριστιανός αλλάζοντας το όνομά του σε Ανεμάς(1). Υπηρέτησε στον Βυζαντινό στρατό, διακρίθηκε μάλιστα στη μάχη του Δορύστολου το 971. Σκοτώθηκε την ίδια χρονιά σε μάχη στη Σιλίστρα, στον Δούναβη.

Αξιοσημείωτα:
Πριν την εκστρατεία ο Ρωμανός είχε αποκαταστήσει καλές σχέσεις με τους Σαρακηνούς. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτη μαρτυρία, τον χειμώνα του 960 με πρόφαση ότι υπήρχε έλλειψη τροφίμων και ζωοτροφών στο Βυζάντιο, έστειλε 500 ετοιμόγεννες φοράδες για να βοσκήσουν στην Κρήτη, με τη συμφωνία ότι τα μισά πουλάρια που θα γεννηθούν θα τα πάρουν οι Σαρακηνοί. Έτσι όταν έφτασε ο στρατός του Φωκά, οι περισσότεροι ιππείς είχαν μαζί τους μόνο σέλα και καμτσίκι, αλλά βρήκαν 500 φοράδες να καβαλικέψουν.

Επακόλουθα:
Ο αντίκτυπος της νίκης ήταν μεγάλος τόσο στο Βυζάντιο όσο και στον Αραβικό κόσμο.
Στην Κρήτη, όλα τα τζαμιά γκρεμίστηκαν όπως και τα τείχη του Χάνδακα. Ακολούθησε μια εντατική και εξαιρετικά βίαιη προσπάθεια εκχριστιανισμού του πληθυσμού που είχε αλλαξοπιστήσει ενώ έγινε και εποικισμός από άλλες περιοχές. Ο Φωκάς έχτισε στην ενδοχώρα το φρούριο «Τέμενος» που προσπάθησε –ανεπιτυχώς– να καθιερώσει ως νέα πρωτεύουσα.
Η Κρήτη παρέμεινε σε Ελληνικά χέρια μέχρι το 1205 (Δ΄ Σταυροφορία).
Παρατηρήσεις:
  1. Ο Ανεμάς υπήρξε γενάρχης της οικογένειας των Ανεμάδων για τους οποίους υπάρχουν αναφορές τον 11ο αιώνα.